Wat elke werkgever moet weten over PAGO en PMO – volgens de NVAB-leidraad 2025

Een medewerker van een technisch installatiebedrijf meldt zich ziek. Na onderzoek blijkt hij al maanden rond te lopen met beginnende gehoorschade. Hij droeg wel bescherming, maar onvoldoende – en niemand had het opgepikt. Zijn teamleider reageert verbaasd: “Maar we deden toch vorig jaar nog een leefstijltest?” Helaas, die had niets te maken met zijn werkomstandigheden. Nu is het te laat, de schade is blijvend en de organisatie draait op voor de kosten. 

Volgens arbodeskundige Cees Willem Dam van ADXpert is dit precies waar het vaak misgaat.  

Met als gevolg dat medewerkers onnodig uitvallen en bedrijven risico lopen op juridische en financiële gevolgen. 

Cees Willem: “Een Preventief Medisch Onderzoek (PMO) of leefstijltest is géén vervanging van het verplichte Periodiek ArbeidsGezondheidskundig Onderzoek (PAGO). Zonder een actuele Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) weet je bovendien niet wát je zou moeten onderzoeken. De NVAB-leidraad van 2025 maakt dat nu glashelder.” (link naar pdf) 

In dit artikel legt Cees Willem uit: 

• Wat het verschil is tussen PAGO, PMO en leefstijlonderzoek, 
• Waarom die kennis van levensbelang is voor je medewerkers én je organisatie, 
• En hoe je als werkgever het onderzoek goed organiseert, volgens de leidraad. 

Na dit artikel weet jij precies welk onderzoek verplicht is en hoe je voorkomt dat je de fout in gaat met de Arbowet. 

Wat is het verschil tussen PAGO, PMO en leefstijltest? 

Cees Willem: “Het verschil is simpel, maar vaak onbekend. Een PAGO – het Periodiek ArbeidsGezondheidskundig Onderzoek – is verplicht voor werkgevers, dat staat letterlijk in artikel 18 van de Arbowet. Hier vind je de link. Een PMO – Preventief Medisch Onderzoek – is vrijwillig en kijkt breder naar gezondheid, leefstijl en inzetbaarheid.” 

Wil je dieper inzoomen op het nut van een PMO? Lees dan ons artikel over het belang van Preventief Medisch Onderzoek voor werkgevers.  

En dan is er nog de leefstijltest. Die lijkt op een PMO, maar is meestal een korte scan gericht op gedrag: beweging, voeding, stress. Handig voor bewustwording, maar juridisch of inhoudelijk niet voldoende. 

Vraag: Dus een leefstijltest is geen vervanging van een PAGO? 
Cees Willem: “Precies. Daar gaat het in de praktijk vaak mis. Werkgevers denken soms: ‘We doen een leefstijlcheck, dan zijn we klaar.’ Maar dat klopt niet. De nieuwe Leidraad van de NVAB is daarover heel duidelijk. Een PMO of leefstijlcheck mag nooit worden ingezet als vervanging van het PAGO. Als je risico’s uit de RI&E niet monitort via een PAGO, ben je simpelweg in overtreding.” 

Belangrijk dus om als werkgever scherp te hebben welk onderzoek je waarvoor inzet. In de volgende paragraaf kijken we wat het je oplevert als je dat goed doet. 

Wat levert een PAGO of PMO concreet op voor werkgevers? 

Cees Willem: “Een goed uitgevoerd PAGO geeft inzicht in de gezondheidsrisico’s die voortkomen uit je werkomstandigheden. Denk aan gehoorschade bij lassers of rugklachten bij chauffeurs. Het PMO kijkt breder en helpt om preventief te handelen op leefstijlvlak, voordat klachten ontstaan.” 

Ontdek hoe Arbometer jouw organisatie helpt met een datagedreven PMO-aanpak. 

PAGO en PMO zijn dus geen papieren verplichtingen, maar waardevolle tools om continuïteit te borgen. Om dat goed te organiseren is de rolverdeling cruciaal. 
Daar gaan we nu op in. 

Wie organiseert het PAGO of PMO – en wie is waarvoor verantwoordelijk? 

Cees Willem: "Als werkgever ben jij verantwoordelijk om het PAGO aan te bieden. Maar je doet dat nooit alleen. De bedrijfsarts heeft hierin een centrale rol: die helpt bepalen welke risico’s onderzocht moeten worden, begeleidt de uitvoering en bewaakt de kwaliteit. Bij een PMO geldt dat ook.” 

Vraag: Kun je dan niet gewoon een standaardtest online bestellen? 
Cees Willem: “Dat zie ik helaas vaak gebeuren. Maar een generiek pakket van internet sluit meestal niet aan op de specifieke risico’s van jouw organisatie. De leidraad benadrukt: elk onderzoek moet doelgericht, uitvoerbaar en relevant zijn voor de doelgroep.” 

De juiste aanpak begint dus met een deskundige partner. In de volgende paragraaf zie je hoe dat samenhangt met je RI&E. 

Hoe hangen PAGO, PMO en de RI&E met elkaar samen? 

Cees Willem: “Alles begint met de RI&E: de Risico-Inventarisatie & Evaluatie. Die beschrijft welke gezondheids- en veiligheidsrisico’s er in jouw organisatie zijn. Daaruit volgt welke risico’s je met het PAGO moet monitoren. Denk aan zaken als fysieke belasting, blootstelling aan lawaai of werkdruk.” 

Vraag: Hoe hangt dit samen met het PAGO en PMO? 
Cees Willem: “De uitkomsten van je RI&E bepalen welke gezondheidsrisico’s onderzocht moeten worden in het PAGO. Stel dat uit je RI&E blijkt dat medewerkers veel moeten tillen: dan hoort fysieke belasting een onderdeel te zijn van het PAGO. En andersom: als uit het PAGO blijkt dat mensen klachten ontwikkelen die je nog niet had meegenomen in je RI&E, dan moet je die actualiseren.” 

Zie het PAGO dus niet als losstaand onderzoek, maar als integraal onderdeel van je arbobeleid. Juist dat maakt het verschil tussen vinkje en waardevol stuurinstrument. 

Welke eisen stelt de NVAB-leidraad 2025 aan PAGO en PMO? 

Cees Willem: “De Leidraad noemt drie hoofdcriteria: het onderzoek moet noodzakelijk zijn, doelgericht en effectief. Daarnaast moet het praktisch uitvoerbaar zijn, zonder overbelasting voor de medewerker. Vrijwillige deelname en vertrouwelijkheid zijn daarbij essentieel.” 

Vraag: Wat gebeurt er als je hier niet aan voldoet? 
Cees Willem: “Als je dat niet goed doet, loop je risico op een nutteloos onderzoek en ontevreden medewerkers. In de praktijk zien we PMO’s van wel 50 pagina’s, rapporten waar vervolgens niemand iets mee doet. Of onderzoeken die totaal niet aansluiten bij het werk dat mensen doen.” 

Wil je wél impact maken met je PAGO of PMO? Dan moet je verder kijken dan alleen ‘iets afvinken’. In de praktijk betekent dat: goed plannen, begeleiden én opvolgen. Daar komen we zo op terug. 

Hoe organiseer je een goed PAGO of PMO in jouw organisatie? 

Cees Willem: “Bij ADXpert werken we altijd met drie duidelijke fasen: voorbereiding, uitvoering en evaluatie & oplossing. Dat zorgt voor overzicht en effectiviteit.”

1. Voorbereiding

• Maak heldere afspraken in je arbocontract. 
• Koppel het onderzoek aan je RI&E. 
• Communiceer duidelijk met je medewerkers over doel, inhoud en vertrouwelijkheid.

2. Uitvoering

Laat het onderzoek uitvoeren door gekwalificeerde professionals. 

• Zorg dat medewerkers hun resultaten persoonlijk ontvangen via een arts of arboprofessional. 
• Vraag altijd om een geanonimiseerde groepsrapportage. 

3. Evaluatie & opvolging

• Analyseer de resultaten samen met de bedrijfsarts. 
• Pas je beleid of RI&E aan waar nodig. 
• Monitor de effecten van je acties. 

Door deze stappen te volgen, maak je van een verplichting een instrument dat écht werkt voor je organisatie. 

Tabel: de verschillen tussen PAGO, PMO en leefstijltest (verplichtingen en opbrengst) 

Veel organisaties zetten een leefstijltest in, maar dat is lang niet hetzelfde als een PAGO of PMO. In onderstaand overzicht zie je in één oogopslag het verschil. Dit schema is gebaseerd op de definities en uitgangspunten uit de NVAB-leidraad van 2025. 

 Door dit onderscheid goed te begrijpen, voorkom je misverstanden én maak je betere keuzes voor je organisatie. Nu je dit helder hebt, is het tijd voor de belangrijkste oproep aan werkgevers. 

Wat is de belangrijkste oproep aan werkgevers? 

Cees Willem: “Wacht niet tot mensen uitvallen. Zie het PAGO en PMO als APK’s voor je organisatie. Ze zijn niet alleen een wettelijke plicht, maar ze geven ook inzicht, helpen problemen te voorkomen en tonen je betrokkenheid. De NVAB-leidraad van 2025 geeft je duidelijke kaders, gebruik die.

En als je twijfelt: vraag advies. Daar zijn wij als ADXpert voor.” Bel of mail ons vandaag nog.  
 

Zo voldoe je aan de wet én houd je mensen inzetbaar 

Een PMO, een PAGO en leefstijltest lijken misschien op elkaar, maar verschillen wezenlijk in doel, opzet en verplichting. Wie dat verschil negeert, loopt onnodige risico’s. Voor zijn medewerkers én voor zijn organisatie.  

Als werkgever wil je natuurlijk dat je mensen gezond, veilig en inzetbaar blijven. Maar dat bereik je alleen als je de juiste instrumenten inzet, op het juiste moment, met de juiste begeleiding. De nieuwe leidraad van de NVAB helpt je daarbij. En je hoeft het niet alleen te doen. 

Bij ADXpert  helpen we werkgevers dagelijks bij het opzetten en uitvoeren van PAGO- en PMO-trajecten. Altijd in lijn met de RI&E, samen met de bedrijfsarts en altijd gericht op wat er écht speelt in jouw organisatie. 

Twijfel je of je voldoet aan je arboplichten of mis je grip op inzetbaarheid? Maak nu een afspraak voor een adviesgesprek (selecteer 'PMO/Arbometer’) en ontdek jij hoe jouw organisatie de NVAB-leidraad eenvoudig kan toepassen. Zo weet jij hoe je van een ‘verplichting’ een slimme investering kunt maken.